Dự án "xanh" bắt đầu từ tư duy quản lý trách nhiệm

Siết chặt từ khâu chuẩn bị dự án

Hiện nay, công tác bảo vệ môi trường tại các dự án giao thông được chú trọng và thực hiện theo đúng quy định của Luật Bảo vệ môi trường, Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022 của Chính phủ và các hướng dẫn của Bộ NN&MT, Bộ Xây dựng.

Ông Nguyễn Văn Trình - Giám đốc BQLDA Giao thông khu vực và chuyên ngành nông nghiệp tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu khẳng định, tùy theo quy mô, tính chất của từng dự án, đơn vị tiến hành lập Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) hoặc Kế hoạch bảo vệ môi trường, sau đó trình cơ quan có thẩm quyền thẩm định và phê duyệt theo quy định.

Ngay từ giai đoạn chuẩn bị dự án, BQLDA đã lồng ghép các yếu tố bảo vệ môi trường vào hồ sơ thiết kế cơ sở, thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công. Các biện pháp như kiểm soát bụi, tiếng ồn, xử lý nước thải, chất thải rắn, bảo vệ hệ sinh thái… được yêu cầu tích hợp đầy đủ trong hồ sơ thiết kế và kế hoạch thi công. 

"Đây là cơ sở để chúng tôi kiểm tra, giám sát trong quá trình triển khai về sau của các đơn vị thi công. Trong giai đoạn thi công, BQLDA thực hiện quan trắc môi trường định kỳ theo kế hoạch được duyệt để kịp thời phát hiện và xử lý nếu các thông số môi trường không đảm bảo", ông Trình cho biết thêm.

Theo ông Trình, đơn vị cũng thường xuyên kiểm tra thời hạn kiểm định của các máy móc, thiết bị thi công để đảm bảo các thông số về khí thải. Trên công trường, chủ đầu tư luôn yêu cầu nhà thầu tập kết rác thải phát sinh trong quá trình thi công và phải có hợp đồng thu gom vận chuyển rác thải để xử lý theo quy định. Các phương tiện vận chuyển vật liệu phải được che phủ bạt kỹ lưỡng, tránh phát sinh bụi. BQLDA cũng thường xuyên có các văn bản nhắc nhở, yêu cầu nhà thầu đảm bảo vệ sinh môi trường trong quá trình thi công và nghiêm khắc xử lý các vi phạm.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Quang Dũng - Phó Trưởng phòng Điều hành Dự án 1 (BQLDA Mỹ Thuận) cũng cho rằng bảo vệ môi trường là yêu cầu bắt buộc trong toàn bộ vòng đời dự án giao thông, từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư, thi công dự án đến vận hành, khai thác. Phát triển kết cấu hạ tầng giao thông phải đồng hành với việc bảo vệ môi trường và hướng đến phát triển bền vững, đây là quan điểm xuyên suốt trong mọi dự án do BQLDA Mỹ Thuận thực hiện. Chính vì vậy, Ban luôn tuân thủ các quy định pháp luật về môi trường theo Luật Bảo vệ môi trường, các nghị định, thông tư hướng dẫn của Bộ NN&MT cũng như Bộ Xây dựng.

"Ngay từ bước lập Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, chúng tôi đã yêu cầu tích hợp các nội dung đánh giá sơ bộ tác động môi trường. Trong giai đoạn lập dự án đầu tư, Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) được thực hiện đầy đủ, trình thẩm định và phê duyệt đúng quy định, làm cơ sở pháp lý cho việc thi công. Trong quá trình thi công, các hồ sơ như kế hoạch quản lý, ứng phó sự cố và báo cáo giám sát môi trường định kỳ... đều được lập, cập nhật và thực hiện đồng bộ.

Giám sát chặt chẽ tại công trường

Trong quá trình thi công, chủ đầu tư các dự án luôn thiết lập hệ thống giám sát môi trường nghiêm ngặt, phối hợp chặt chẽ giữa các phòng chức năng, đơn vị tư vấn giám sát và nhà thầu thi công, từ đó yêu cầu các nhà thầu thực hiện đúng các biện pháp giảm thiểu tác động môi trường đã nêu trong báo cáo ĐTM, bao gồm quản lý chất thải, tiếng ồn, bụi, bảo vệ tài nguyên nước, sinh thái và đời sống cộng đồng địa phương.

Hiện các dự án đều triển khai gói thầu quan trắc và giám sát môi trường trong quá trình thi công. Công tác này gồm hai nội dung là giám sát sự tuân thủ quy định về bảo vệ môi trường của nhà thầu thi công được thực hiện hàng tháng và công tác quan trắc đo đạc thu thập các thông số môi trường nhằm đánh giá tác động môi trường, kịp thời đưa ra biện pháp cảnh báo, khắc phục. 

Công tác này được thực hiện bởi đơn vị có chức năng, kinh nghiệm độc lập. Các tồn tại nếu phát hiện sẽ được lập biên bản, yêu cầu báo cáo, khắc phục ngay và có giám sát việc thực hiện. Trường hợp nhà thầu chậm trễ hoặc không chấp hành sẽ áp dụng các biện pháp, chế tài trong hợp đồng để xử lý nghiêm.

Ông Nguyễn Văn Trình dẫn chứng, để kiểm soát công tác bảo vệ môi trường trong quá trình thực hiện dự án, BQLDA Giao thông khu vực và chuyên ngành nông nghiệp tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã ký hợp đồng với đơn vị tư vấn quan trắc môi trường cho từng dự án. Qua đó, công tác kiểm tra, giám sát được thực hiện thường xuyên thông qua đơn vị tư vấn quan trắc môi trường, đội ngũ cán bộ kỹ thuật của BQLDA kết hợp với đơn vị tư vấn giám sát và các đơn vị thi công. Các yêu cầu về bảo vệ môi trường được lồng ghép trong hợp đồng với nhà thầu và được theo dõi qua các báo cáo định kỳ, kiểm tra hiện trường, nhật ký thi công.

Khi phát hiện các vấn đề tồn tại như bụi vượt mức cho phép, nước thải chưa được xử lý đúng quy trình, rác thải tồn đọng…, BQLDA sẽ có văn bản yêu cầu nhà thầu khắc phục ngay. Trường hợp không chấp hành hoặc chậm trễ, Ban có biện pháp xử lý theo hợp đồng, kể cả đình chỉ thi công.

Ngoài ra, Ban cũng phối hợp với các cơ quan chuyên môn của địa phương như Sở NN&MT, UBND cấp huyện để tiến hành kiểm tra độc lập, bảo đảm việc giám sát được khách quan, minh bạch.

Từng bước khắc phục tồn tại, khó khăn

Việc thực hiện quy định bảo vệ môi trường trong quản lý, triển khai tại các dự án giao thông dù được giám sát chặt chẽ nhưng quá trình thực hiện vẫn còn nhiều khó khăn.

Theo BQLDA Mỹ Thuận, một số khó khăn đơn vị thường gặp phải như: Hạ tầng xử lý chất thải tại các khu vực thi công, đặc biệt là vùng ĐBSCL còn thiếu và chưa đồng bộ; ý thức bảo vệ môi trường của một bộ phận công nhân, nhà thầu chưa cao, nhất là khi dự án lớn có nhiều nhà thầu tham gia. Bên cạnh đó, bản thân các nhà thầu còn lơ là, chưa chủ động trong việc bảo vệ môi trường. Đặc biệt, các nhà thầu, tư vấn giám sát còn thiếu nhân lực chuyên trách về môi trường, dẫn đến áp lực trong công tác giám sát hiện trường. Đây là những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả triển khai công tác bảo vệ môi trường tại dự án.

Để công tác bảo vệ môi trường khi thực hiện dự án đi vào thực chất, hiệu quả cần tăng cường các giải pháp bảo vệ môi trường để phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Cụ thể, nâng cao năng lực đào tạo cán bộ kỹ thuật môi trường chuyên trách cho các BQLDA, tư vấn giám sát, nhà thầu; tăng cường sử dụng công nghệ xanh, vật liệu thân thiện môi trường ngay trong giai đoạn thiết kế và lựa chọn giải pháp thi công ít phát thải trong các công trình giao thông. 

Tiếp đó, đẩy mạnh giám sát độc lập với sự tham gia của cộng đồng. Hoạt động này có sự tham gia của các tổ chức tư vấn, tổ chức xã hội, cộng đồng dân cư để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả; gắn trách nhiệm nhà thầu với bảo vệ môi trường khi trong hợp đồng thi công cần quy định rõ trách nhiệm, chi phí, biện pháp xử lý vi phạm môi trường.

Đồng thời, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm để tạo tính răn đe. Về lâu dài, cần đẩy mạnh tuyên truyền, đào tạo nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường cho các bên liên quan, từ cán bộ quản lý dự án đến công nhân trực tiếp thi công. 

Chỉ khi mọi người cùng chung tay và xem đây là trách nhiệm chung thì công tác bảo vệ môi trường mới thật sự hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế - xã hội theo hướng bền vững, theo đúng tinh thần cam kết tại COP26.