Ngành Đường sắt bùng nổ, cơ hội vàng cho doanh nghiệp Việt

Đường sắt "đột phá chiến lược" để phát triển kinh tế - xã hội

Quyết định số 1769/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 nêu rõ quan điểm: Đường sắt là chuyên ngành đặc thù có vai trò quan trọng trong hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông vận tải, được xác định là một trong ba đột phá chiến lược cần ưu tiên đầu tư để phát triển kinh tế - xã hội gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh, thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.

Quy hoạch mạng lưới đường sắt Quốc gia, Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ hiện đại hóa các tuyến đường sắt hiện có, xây dựng mới các tuyến quan trọng như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, các tuyến kết nối cảng biển, khu công nghiệp và cửa khẩu quốc tế. Tầm nhìn đến năm 2050, Việt Nam sẽ hoàn thiện mạng lưới đường sắt quốc gia hiện đại, đồng bộ, đáp ứng nhu cầu vận tải hành khách và hàng hóa ngày càng tăng.

Bên cạnh các tuyến đường sắt quốc gia, Việt Nam cũng đang tập trung đầu tư phát triển hệ thống đường sắt đô thị tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP Hồ Chí Minh.

Ưu tiên doanh nghiệp nội địa

Hai trong số nhiều nghị quyết đã được Quốc hội thông qua: Nghị quyết số 172/2024/QH15 về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam (ban hành ngày 30/11/2024) và Nghị quyết số 188/2025/QH15 về cơ chế đặc thù phát triển mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh (ban hành ngày 19/02/2025), Chính phủ đã thể hiện rõ định hướng ưu tiên tối đa cho các doanh nghiệp trong nước.

Theo đó, doanh nghiệp Việt Nam được ưu tiên thực hiện dự án đường sắt trên tất cả các lĩnh vực từ tư vấn, thi công xây lắp, đến sản xuất vật liệu, cung cấp hàng hóa công nghiệp đường sắt... Chủ trương này không chỉ mở ra cơ hội lớn cho ngành công nghiệp đường sắt nội địa mà còn cho thấy tầm nhìn dài hạn trong việc xây dựng một nền công nghiệp đường sắt độc lập, tiến tới giảm sự phụ thuộc vào công nghệ và thiết bị nhập khẩu.

Tuy nhiên, cơ hội đi kèm với yêu cầu cấp thiết về năng lực. Để gia nhập "sân chơi" lớn này, các doanh nghiệp trong nước cần có sự chuyển mình mạnh mẽ, tập trung đầu tư có chiều sâu cho nghiên cứu - phát triển (R&D), áp dụng tiêu chuẩn quốc tế trong sản xuất, nâng cao năng lực công nghệ.

Trên thực tế, một số doanh nghiệp cơ khí giao thông trong nước đã nhanh chóng nắm bắt thời cơ, triển khai chiến lược đổi mới toàn diện - đầu tư dây chuyền sản xuất hiện đại, đẩy mạnh hoạt động R&D và chủ động kết nối hợp tác với các tập đoàn hàng đầu thế giới trong lĩnh vực đường sắt.

Với tinh thần "dám nghĩ, dám làm", doanh nghiệp Việt không chỉ thành công nội địa hóa nhiều sản phẩm kỹ thuật cao như gối cầu, khe co giãn, tường chống ồn,… giành lại và chiếm lĩnh thị phần trong nước mà còn xuất khẩu sang các dự án giao thông trọng điểm khu vực Đông Nam Á.

Năm 2024, lần đầu tiên một doanh nghiệp thuộc ngành cơ khí giao thông được Chính phủ trao tặng danh hiệu "Thương hiệu Quốc gia Việt Nam". Đây là chương trình do Thủ tướng giao Bộ Công thương chủ trì thực hiện, với quy trình xét chọn nghiêm ngặt từ hơn 1.000 hồ sơ tham dự dựa trên ba tiêu chí cốt lõi: Chất lượng sản phẩm, Đổi mới – Sáng tạo và Năng lực tiên phong.

Để tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng ngành đường sắt, việc chủ động thiết lập các mối quan hệ hợp tác chiến lược với những đơn vị có kinh nghiệm và vị thế trên thị trường quốc tế đang trở thành hướng đi quan trọng. Mới đây, tại Hội thảo và Triển lãm đường sắt "Asia Pacific Rail 2025" - một trong những sự kiện thường niên lớn nhất ngành đường sắt khu vực Châu Á, tổ chức tại Bangkok (Thái Lan), các sản phẩm mang "Thương hiệu Quốc gia Việt Nam" như gối cầu, khe co giãn, đặc biệt là giải pháp công nghệ Tường chống ồn đã được trưng bày, thu hút sự quan tâm lớn từ các nhà thầu quốc tế, đơn vị tư vấn thiết kế, các tập đoàn cung cấp sản phẩm và giải pháp công nghệ hàng đầu thế giới. Bên lề triển lãm, nhiều cuộc gặp song phương đã được kết nối giữa doanh nghiệp Việt và các đối tác tiềm năng, tập trung vào các chủ đề như chuyển giao công nghệ, hợp tác sản xuất,... mở ra các cơ hội hợp tác thiết thực trong tương lai.

Ngành đường sắt đang bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ nhất trong nhiều thập kỷ. Việt Nam đang đứng trước cơ hội lịch sử để nâng cấp hệ thống giao thông vận tải và xây dựng ngành công nghiệp đường sắt tự chủ. Thách thức là thật, nhưng cơ hội cũng chưa từng lớn đến thế. Những doanh nghiệp như Vĩnh Hưng cho thấy: nếu chuẩn bị bài bản, đi đúng hướng và đầu tư thực chất, doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể chủ động kiến tạo tương lai ngành giao thông Việt Nam.