Nghị định 140/2025: Gỡ nút thắt chồng chéo, mở đường cho quản trị giao thông hiện đại

Xã được "trao quyền": Gần dân, xử lý kịp thời

Trước đây, việc quản lý đường bộ thường trải qua ba cấp: tỉnh - huyện - xã, dẫn đến nhiều thủ tục rườm rà, không ít vụ việc nhỏ nhưng phải chờ cấp trên xử lý. Nghị định 140/2025 đã thay đổi cách tiếp cận: phân định rõ ràng thẩm quyền giữa cấp tỉnh và cấp xã, rút ngắn một tầng nấc trung gian, bảo đảm "rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm".

Theo Điều 23 Nghị định, UBND cấp xã trở thành đơn vị trực tiếp quản lý đường bộ trên địa bàn, thực hiện chức năng của "cơ quan quản lý đường bộ" vốn trước đây thuộc UBND cấp huyện theo Luật Đường bộ 2024. Trong khi đó, UBND cấp tỉnh giữ vai trò điều phối, ban hành quy chuẩn thống nhất, giải quyết những vấn đề mang tính chiến lược.

Cách phân định này giúp xã phát huy tối đa lợi thế "gần dân, sát đường", còn tỉnh tập trung vào công tác quy hoạch, điều phối, tránh tình trạng dàn trải, ôm đồm.

Một điểm nổi bật của Nghị định 140/2025/NĐ-CP là việc trao cho cấp xã hàng loạt thẩm quyền cụ thể, gắn trực tiếp với đời sống thường nhật của người dân. Giờ đây, thay vì phải chờ đợi nhiều tầng nấc, các thủ tục hành chính về đường bộ có thể được giải quyết ngay tại xã, giúp người dân tiết kiệm thời gian và công sức. Chính quyền cơ sở cũng có công cụ pháp lý để bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thông, ngăn chặn tình trạng lấn chiếm lòng đường, hành lang an toàn – những vi phạm vốn phổ biến và gây bức xúc lâu nay.

Không chỉ vậy, xã còn được quyền cấp phép sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè cho các hoạt động phù hợp, qua đó lập lại trật tự đô thị, xử lý dứt điểm tình trạng buôn bán, đỗ xe tràn lan. Trong giai đoạn quản lý, khai thác, vận hành công trình đường bộ, chính quyền cơ sở có thể chủ động tổ chức giao thông, điều chỉnh kịp thời khi phát sinh sự cố. Đặc biệt, xã còn có thẩm quyền chấp thuận vị trí, thiết kế đấu nối tạm và cấp giấy phép thi công đối với những công trình nhỏ, bảo đảm an toàn cho toàn bộ hệ thống giao thông trên địa bàn. Có thể nói, với những thẩm quyền mới này, chính quyền xã đã thực sự trở thành "người gác cửa" cho hạ tầng giao thông địa phương: gần dân hơn, linh hoạt hơn và xử lý vấn đề nhanh chóng, hiệu quả hơn.

Thực tiễn nhiều năm qua cho thấy, các vi phạm như mở đường đấu nối tự phát, lấn chiếm vỉa hè hay dựng công trình tạm trong hành lang đường bộ đều xảy ra ngay ở cấp cơ sở. Tuy nhiên, việc xử lý thường bị kéo dài do phải xin ý kiến từ huyện hoặc tỉnh. Với quy định mới, xã có thể hành động ngay, rút ngắn thời gian và chi phí, tạo sự minh bạch, rõ ràng cho cả chính quyền lẫn người dân.

Tỉnh giữ vai trò "nhạc trưởng"

Trong khi xã được trao quyền triển khai, cấp tỉnh tiếp tục giữ vai trò "nhạc trưởng", bảo đảm sự thống nhất và đồng bộ trên toàn địa bàn. Một trong những nhiệm vụ quan trọng là đặt tên, số hiệu đường bộ và công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng. Đây là công việc không thể phân tán cho từng xã vì liên quan trực tiếp đến dữ liệu bản đồ, chỉ dẫn giao thông, cũng như công tác quy hoạch, đầu tư hạ tầng.

Ngoài ra, tỉnh còn là đầu mối kết nối với Cục Đường bộ Việt Nam và các bộ, ngành trung ương, bảo đảm hệ thống giao thông địa phương vận hành trong tổng thể chung của cả nước. Có thể hình dung, nếu xã lo "ngọn ngành", thì tỉnh chính là nơi giữ "đại cục", định hướng phát triển lâu dài.

Việc phân định rạch ròi trách nhiệm giữa cấp xã và cấp tỉnh trong quản lý giao thông không chỉ là thay đổi kỹ thuật quản lý, mà còn mang lại những giá trị thiết thực cho người dân và xã hội. Trước hết, các vấn đề phát sinh được giải quyết nhanh chóng ngay tại địa phương, giúp người dân và doanh nghiệp không còn phải đi lại nhiều lần hay chờ đợi qua nhiều tầng nấc xét duyệt.

Thứ hai, cơ chế mới tạo ra tính minh bạch trong quản lý: thẩm quyền được xác định rõ ràng, không còn "khoảng trống" để đùn đẩy trách nhiệm hay né tránh việc xử lý vi phạm.

Thứ ba, phân định thẩm quyền hợp lý giúp tiết kiệm nguồn lực xã hội. Khi thủ tục hành chính được rút gọn, chi phí thời gian, công sức và tài chính của cả Nhà nước lẫn người dân đều giảm xuống.

Cuối cùng, chính quyền xã - cấp gần dân nhất trở thành nơi khơi dậy và phát huy sức mạnh cộng đồng. Người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà còn tham gia giám sát, đồng thuận, cùng chung tay bảo vệ và giữ gìn hạ tầng giao thông.

Nhờ vậy, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực giao thông thực sự trở thành động lực để xây dựng một nền quản lý nhà nước gọn nhẹ, hiệu quả, minh bạch và gắn bó chặt chẽ với đời sống nhân dân.

Hướng tới nền quản trị giao thông hiện đại

Tuy vậy, để nghị định thực sự phát huy hiệu quả, một số thách thức cần sớm được giải quyết. Trước hết là năng lực của đội ngũ cán bộ cấp xã. Quản lý giao thông đòi hỏi chuyên môn kỹ thuật nhất định, từ thẩm định đấu nối đường đến xử lý vi phạm hành lang. Nếu không được tập huấn, hỗ trợ, cán bộ xã khó có thể đáp ứng yêu cầu.

Thứ hai là vấn đề phối hợp giữa xã và tỉnh. Nhiều tình huống vượt thẩm quyền xã nhưng lại cần xử lý gấp, đòi hỏi cơ chế thông tin nhanh, trực tuyến, tránh ách tắc.

Thứ ba, cần cơ chế giám sát, kiểm tra chặt chẽ. Phân quyền không đồng nghĩa với buông lỏng. Ngược lại, tỉnh phải thường xuyên kiểm tra, thanh tra, bảo đảm xã thực hiện đúng luật, không phát sinh tiêu cực trong cấp phép hay quản lý hạ tầng.

Có thể nói, Nghị định 140/2025/NĐ-CP đã tạo bước chuyển lớn trong quản lý nhà nước về giao thông. Với cách tiếp cận "tỉnh lo đại cục, xã lo cụ thể", bộ máy sẽ vận hành hiệu quả hơn, giảm phiền hà cho người dân, đồng thời nâng cao trách nhiệm giải trình của từng cấp chính quyền.

Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, hạ tầng giao thông chịu sức ép lớn, mô hình này kỳ vọng sẽ tạo ra sự linh hoạt và chủ động cần thiết. Người dân sẽ được hưởng lợi trực tiếp từ việc quản lý gọn gàng, minh bạch, trong khi nhà nước tiết kiệm nguồn lực, tránh tình trạng chồng chéo, trì trệ.

Đây không chỉ là sự đổi mới về tổ chức chính quyền địa phương, mà còn là bước chuẩn bị quan trọng để Việt Nam hướng tới một nền quản trị giao thông hiện đại, hiệu quả, gần dân và vì dân.