Công tác BVMT dự án nút giao thông An Phú được thực hiện như thế nào?

Là một trong những công trình trọng điểm của TP.HCM, dự án xây dựng nút giao thông An Phú (TP Thủ Đức) với nhiều hạng mục thi công, địa chất phức tạp và mật độ giao thông qua khu vực rất cao, vì vậy sẽ không tránh khỏi những tác động, ảnh hưởng đến môi trường. Để hiểu rõ quy trình giám sát chặt chẽ của các cơ quan chức năng, chủ đầu tư và công tác triển khai dự án của các nhà thầu nhằm hạn chế ảnh hưởng đến tác động môi trường, PV Tạp chí Xây dựng đã có cuộc trao đổi với ông Lương Minh Phúc - Giám đốc BQLDA Đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP.HCM (Ban Giao thông) chung quanh vấn đề này.

Thưa ông, công tác bảo vệ môi trường được Ban Giao thông đặt ở vị trí nào trong quy trình thực hiện xây dựng dự án nút giao thông An Phú?

Trong quy trình thực hiện xây dựng dự án nút giao thông An Phú, công tác bảo vệ môi trường được đặt ở vị trí rất quan trọng và xuyên suốt trong các giai đoạn của dự án, từ khâu chuẩn bị, thi công cho đến vận hành. Cụ thể, đánh giá tác động môi trường (ĐTM) là bước đầu tiên, được thực hiện trước khi dự án được phê duyệt. ĐTM sẽ phân tích, dự báo các tác động tích cực và tiêu cực của dự án đến môi trường (không khí, nước, đất, tiếng ồn, hệ sinh thái...) và đề xuất các biện pháp giảm thiểu.

Ngoài ra, trong quá trình thi công quản lý rác thải, nước thải xây dựng cần phải được thu gom và xử lý đúng quy định. Kiểm soát bụi được áp dụng các biện pháp như che chắn, tưới nước, sử dụng thiết bị giảm tiếng ồn để hạn chế ảnh hưởng đến khu dân cư xung quanh; bảo vệ nguồn nước nhằm ngăn chặn việc xả thải trực tiếp vào hệ thống thoát nước hiện hữu. Sau khi thi công xong, khu vực dự án sẽ được phục hồi cảnh quan, trồng cây xanh để cải thiện môi trường.

Không chỉ trong quá trình thi công dự án mà ngay cả khi ở giai đoạn vận hành cũng phải duy trì hệ thống thoát nước, cây xanh và các hạng mục khác để đảm bảo môi trường xung quanh nút giao thông luôn sạch đẹp và bền vững. Việc quan tâm đến công tác bảo vệ môi trường trong dự án nút giao thông An Phú không chỉ giúp giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe cộng đồng mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của đô thị TP.HCM.

Ông có thể cho biết dự án nút giao thông An Phú đã trải qua những giai đoạn khó khăn nào khi tiến độ công trình được đẩy nhanh, song song với đó là những ảnh hưởng, tác động đến môi trường xung quanh và ngay tại dự án?

Dự án nút giao thông An Phú là một công trình trọng điểm, có ý nghĩa lớn trong việc giải quyết ùn tắc giao thông tại cửa ngõ phía Đông TP.HCM. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai dự án cũng gặp nhiều khó khăn, kéo theo những ảnh hưởng và tác động đến môi trường xung quanh và ngay tại khu vực dự án.

Cụ thể, công tác GPMB là một trong những nguyên nhân chính khiến dự án bị chậm tiến độ. Đặc biệt, khu vực đường Lương Định Của với khoảng 22.000 m² đất thuộc quy hoạch Khu đô thị Phát triển An Phú vẫn chưa được giải quyết dứt điểm, gây ra sự đình trệ kéo dài. Ngoài ra, nút giao An Phú là "điểm nóng" giao thông với lưu lượng xe lớn, đặc biệt là xe container ra vào cảng Cát Lái. Việc thi công trong điều kiện này đòi hỏi công tác phân luồng, tổ chức giao thông phức tạp và dễ gây ùn tắc, ảnh hưởng đến việc đi lại và kinh doanh của người dân.

Ngoài ra, khó khăn về kỹ thuật khi điều kiện địa chất và mực nước ngầm phức tạp tại khu vực cũng là một thách thức, đòi hỏi thêm các giải pháp kỹ thuật, làm kéo dài thời gian thi công.

Về tác động đến môi trường xung quanh và tại dự án xuất hiện tình trạng ô nhiễm không khí do hoạt động đào đắp, vận chuyển vật liệu xây dựng, lu lèn mặt bằng... tạo ra lượng lớn bụi bẩn, phát tán ra môi trường xung quanh, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe hô hấp của người dân và người lao động. Ngoài ra, lượng lớn khí thải do phương tiện, máy móc thi công (xe tải, máy ủi, máy xúc...) hoạt động liên tục (CO, SO₂, NO_x...) gây ô nhiễm không khí cục bộ, đặc biệt trong điều kiện giao thông ùn tắc.

Ngoài ra, ô nhiễm tiếng ồn từ máy móc, thiết bị thi công (máy khoan, máy đóng cọc...), tiếng còi xe, tiếng động cơ... gây ảnh hưởng đến cuộc sống sinh hoạt của người dân trong khu vực lân cận, đặc biệt là vào ban đêm.

Việc thi công dự án quy mô lớn làm thay đổi đáng kể cảnh quan đô thị, ảnh hưởng đến mỹ quan khu vực trong thời gian thi công. Việc chiếm dụng lòng đường, rào chắn công trình làm tăng áp lực giao thông, gây ùn tắc, ảnh hưởng đến việc đi lại và sinh hoạt hàng ngày của người dân và phương tiện vận chuyển hàng hóa.

Để giảm thiểu những tác động này, các cơ quan chức năng và Ban Giao thông đã và đang nỗ lực thực hiện các biện pháp như tăng cường giám sát môi trường, điều chỉnh phương án thi công, tổ chức phân luồng giao thông hợp lý, đẩy nhanh tiến độ ở các hạng mục có sẵn mặt bằng.

Ông đánh giá như thế nào trong việc kiểm tra, giám sát và thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường tại dự án, đặc biệt là việc khắc phục tồn tại về môi trường trong quá trình thực hiện khi được các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương chỉ ra?

Với vai trò là một dự án trọng điểm, việc kiểm tra, giám sát và thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường tại dự án nút giao thông An Phú được tiến hành một cách chặt chẽ. Các đơn vị tư vấn giám sát độc lập được chủ đầu tư thuê để đảm bảo việc thi công tuân thủ đúng thiết kế, quy chuẩn, tiêu chuẩn và các quy định về môi trường. Họ có nhiệm vụ kiểm tra thường xuyên, lập biên bản các tồn tại và yêu cầu nhà thầu khắc phục.

Ngoài ra, dự án cũng chịu sự giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước về môi trường. Cụ thể, Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM là cơ quan chủ trì, thực hiện chức năng thanh tra, kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất việc tuân thủ các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường của dự án. Chính quyền TP Thủ Đức giám sát, tiếp nhận phản ánh của người dân về các vấn đề môi trường liên quan đến dự án và phối hợp với các cơ quan chức năng để xử lý.

Sở Xây dựng TP.HCM với vai trò là cơ quan quản lý ngành có trách nhiệm chỉ đạo, đôn đốc BQLDA và các đơn vị liên quan đảm bảo công tác vệ sinh môi trường, ATGT trong quá trình thi công. Ngoài ra, người dân và cộng đồng xung quanh dự án cùng giám sát, phản ánh trực tiếp các vấn đề về môi trường (bụi, ồn, xả thải...) đến chủ đầu tư, chính quyền địa phương hoặc các cơ quan chức năng.

Chính vì vậy, khi các cấp, ngành, chính quyền hoặc cộng đồng chỉ ra các tồn tại về môi trường thì chủ đầu tư và các nhà thầu sẽ tiếp nhận thông tin phản ánh, sau đó tiến hành xác minh mức độ và nguyên nhân của vụ việc. Qua đó, đơn vị sẽ đánh, phân tích mức độ và phạm vi ảnh hưởng của tồn tại môi trường để lập kế hoạch khắc phục chi tiết như: Tăng cường tưới nước dập bụi, che chắn công trường, thu gom và vận chuyển chất thải đúng nơi quy định..., đồng thời đặt ra mốc thời gian cụ thể để hoàn thành việc khắc phục.

Trong quá trình triển khai, chủ đầu tư sẽ kiểm tra và giám sát để đảm bảo rằng các tồn tại đã được khắc phục triệt để và hiệu quả. Trường hợp các tồn tại không được khắc phục kịp thời hoặc vẫn tái diễn, các cơ quan chức năng có thể áp dụng các hình thức xử phạt hành chính theo quy định của pháp luật.

Nhìn chung, công tác bảo vệ môi trường tại dự án nút giao thông An Phú là một quá trình liên tục, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, nhà thầu, các cơ quan quản lý nhà nước và cộng đồng để đảm bảo dự án được triển khai hiệu quả song song với việc giảm thiểu tối đa các tác động tiêu cực đến môi trường.

Theo ông, đâu là những tồn tại, khó khăn, vướng mắc trong quy trình thực hiện quy định bảo vệ môi trường trong quá trình quản lý, triển khai dự án?

Vướng mắc trong GPMB và di dời hạ tầng là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây chậm trễ, ảnh hưởng gián tiếp đến môi trường. Việc kéo dài thời gian thi công do vướng mắc mặt bằng khiến các tác động môi trường (bụi, ồn, ùn tắc giao thông...) diễn ra lâu hơn, gây bức xúc cho người dân. Đôi khi, việc di dời các công trình ngầm, công trình điện nước cũng tiềm ẩn nguy cơ phát tán ô nhiễm nếu không được xử lý cẩn thận.

Tiếp đó là hạn chế trong công tác dự báo và ĐTM. Mặc dù đã có báo cáo ĐTM nhưng việc dự báo chính xác và đầy đủ các tác động môi trường trong suốt quá trình thi công phức tạp là rất khó. Một số tác động phát sinh có thể không được lường trước hoặc biện pháp giảm thiểu đưa ra chưa thật sự hiệu quả trên thực tế.

Một vấn đề phải kể đến là áp lực tiến độ và chi phí khi dự án bị thúc ép về tiến độ. Ở một góc độ nào đó, đôi khi các biện pháp bảo vệ môi trường có thể bị xem nhẹ hoặc thực hiện chưa đầy đủ do áp lực về thời gian và cắt giảm chi phí. Nhà thầu có thể ưu tiên hoàn thành công việc hơn là tuân thủ chặt chẽ các quy định môi trường, dẫn đến các vi phạm.

Tại các dự án, một khó khăn thường xuyên gặp phải đó là kiểm soát bụi và tiếng ồn tại khu vực đô thị. Cụ thể, nút giao An Phú nằm trong khu vực đông dân cư và có lưu lượng giao thông lớn. Do đó, việc kiểm soát bụi phát sinh từ hoạt động đào đắp, vận chuyển vật liệu và tiếng ồn từ máy móc thi công là một thách thức lớn. Các biện pháp như tưới nước dập bụi hay giảm thiểu tiếng ồn đôi khi không thể triệt tiêu hoàn toàn tác động.

Khó khăn tiếp theo đến từ việc quản lý chất thải và nước thải. Việc thu gom, phân loại và xử lý chất thải rắn (đất, cát, bê tông, sắt thép phế liệu) và nước thải xây dựng (nước rửa thiết bị, nước thải sinh hoạt của công nhân) có thời điểm chưa được thực hiện nghiêm túc. Tình trạng xả nước thải chưa qua xử lý có thể xảy ra, gây ô nhiễm đất và nguồn nước.

Cuối cùng là phản ứng và kỳ vọng của người dân sống gần khu vực dự án thường là những người chịu ảnh hưởng trực tiếp. Họ có những kỳ vọng cao về việc bảo vệ môi trường và mong muốn các vấn đề được giải quyết nhanh chóng. Nếu việc khắc phục chậm trễ có thể gây ra sự bức xúc và phản ánh từ cộng đồng.

Vậy Ban Giao thông có đề xuất, kiến nghị gì để công tác bảo vệ môi trường đạt được hiệu quả cao nhất, thưa ông?

Theo tôi, cần nâng cao năng lực giám sát và chế tài để xử phạt nghiêm khắc các hành vi vi phạm môi trường theo quy định của pháp luật. Có thể xem xét các hình thức xử phạt bổ sung như đình chỉ thi công một phần hoặc toàn bộ dự án nếu vi phạm nghiêm trọng và kéo dài.

Ngoài ra, cần nâng cao năng lực cho cán bộ môi trường, đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ môi trường của chủ đầu tư, nhà thầu và các đơn vị giám sát về kỹ thuật xử lý ô nhiễm, quản lý chất thải và các quy định pháp luật; đồng thời công khai thông tin và đối thoại với cộng đồng về tiến độ dự án, các biện pháp môi trường đang áp dụng; lắng nghe ý kiến và giải quyết kịp thời bức xúc của người dân.

Trân trọng cảm ơn ông!