Cần sớm sửa đổi Nghị định số 100/2019/NĐ-CP

Xử phạt nghiêm vi phạm

Theo ông Khương Kim Tạo, chuyên gia giao thông, với việc ra đời của Nghị định 100 đã làm thay đổi ý thức, hành vi của người tham gia giao thông đặc biệt là các nhóm nguyên nhân chính gây ra tai nạn giao thông như: vi phạm nồng độ cồn, vi phạm tải trọng trong vận tải hàng hóa. Cùng với việc tích cực tuyên truyền, phổ biến, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người dân, các lực lượng chức năng đã tăng cường công tác tuần tra, kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của Nghị định.

Theo thống kê của Bộ Xây dựng từ ngày 01/01/2020 đến ngày 30/9/2022, các cơ quan có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đã ban hành 4.397 quyết định xử phạt vi phạm hành chính, nộp Kho bạc Nhà nước trên 20 tỷ đồng. Các hành vi xử phạt vi phạm hành chính tập trung chủ yếu vào 02 hành vi vi phạm, cụ thể: vi phạm quy định về bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, vi phạm quy định về tải trọng, khổ giới hạn, kích thước thùng xe. Ngoài ra, áp dụng nhiều hình thức xử phạt bổ sung như: tước quyền sử dụng 336 giấy phép lái xe, 09 giấy chứng nhận đăng kiểm đối với các cá nhân vi phạm, đình chỉ thi công 08 trường hợp vi phạm đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm.

Cùng với đó, Bộ Xây dựng đã chỉ đạo Cục Đường bộ Việt Nam phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền của địa phương trong việc xử lý các hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ trên địa bàn quản lý. Công tác kiểm soát tải trọng phương tiện đường bộ tại cảng biển: từ 01/01/2020 đến nay, đã tiến hành 7.039 cuộc kiểm tra, kiểm soát tải trọng phương tiện đường bộ tại các cảng biển, phối hợp với thanh tra giao thông thực hiện 202 cuộc kiểm tra kiểm soát tải trọng, tiến hành xử phạt vi phạm hành chính các phương tiện vi phạm với số tiền trên 247 triệu đồng.

Theo thống kê của Bộ Công an, công an các đơn vị, địa phương triển khai quyết liệt công tác tuần tra, kiểm soát và xử lý vi phạm; tổ chức nhiều đợt cao điểm tuần tra, kiểm soát, xử lý vi phạm theo các chuyên đề trên các tuyến giao thông trọng điểm, địa bàn phức tạp về trật tự an toàn giao thông, trong đó huy động tối đa các lực lượng cảnh sát giao thông phối hợp lực lượng cảnh sát khác, công an xã, tăng cường sử dụng các phương tiện, thiết bị kỹ thuật để thực hiện tuần tra, kiểm soát, xử lý vi phạm về trật tự an toàn giao thông, tập trung vào các hành vi là nguyên nhân trực tiếp gây tai nạn giao thông và ùn tắc giao thông.

Từ năm 2022 đến nay thường xuyên mở các cao điểm xử lý vi phạm theo các chuyên đề về nồng độ cồn, ma túy, quá khổ, quá tải, vi phạm tốc độ... tính từ 01/01/2020 đến 31/7/2024, trên đường bộ lực lượng CSGT lập biên bản xử lý 14.888.721 trường hợp vi phạm, nộp Kho bạc Nhà nước trên 21.036 tỷ đồng. Trong đó: 1.808.415 trường hợp vi phạm nồng độ cồn (chiếm 12,1%); 9.813 trường hợp lái xe dương tính với chất ma túy (chiếm 0,07%); 195.150 trường hợp chở hàng quá tải (chiếm 1,31%); 17.907 trường hợp vi phạm quy định về đóng mới, hoán cải, sửa chữa phương tiện (chiếm 0,12%); 227.885 trường hợp vi phạm làn đường, phần đường (chiếm 1,53%); 1.416.967 trường hợp chạy quá tốc độ quy định (chiếm 9,51%)... Tước quyền sử dụng 1.797.931 giấy phép lái xe, bằng, chứng chỉ chuyên môn; tạm giữ 3.081.074 phương tiện.

Nhiều bất cập trong quá trình triển khai

Theo báo cáo tổng kết Nghị định 100 của Bộ Xây dựng, trong quá trình thực hiện đã nảy sinh nhiều vướng mắc như: Công tác quản lý đất đai, nhất là đất dành cho đường bộ ở một số địa phương chưa chặt chẽ, nhiều trường hợp sử dụng đất trái mục đích chưa được địa phương phát hiện, xử lý kịp thời (trong đó có phạm vi đất dành cho đường bộ). Sự phối hợp giữa chính quyền địa phương với các cơ quan chức năng trong việc phát hiện, ngăn chặn và xử lý vi phạm hành lang an toàn đường bộ chưa thực sự chặt chẽ; công tác tuyên truyền đến các hộ dân trong việc chấp hành pháp luật về bảo vệ hành lang an toàn đường bộ chưa thường xuyên. Các địa phương cấp đất ở, đất sản xuất kinh doanh ngoài hành lang an toàn đường bộ nhưng nằm ở khu vực đồi núi, vực sâu (taluy dương, taluy âm), khu vực rào chắn bằng hộ lan mềm...v.v. nhưng không có đường gom, đường nhánh cũng gây khó khăn cho việc xử lý vi phạm.

Bên cạnh đó, một số nội dung đã nảy sinh các bất cập như: Về biện pháp khắc phục hậu quả: khoản 2 Điều 4 Nghị định số 100 quy định 23 biện pháp khắc phục hậu quả, tuy nhiên một số biện pháp khắc phục hậu quả không phù hợp như buộc xây dựng lại bến xe, bãi đỗ xe, trạm dừng nghỉ, trạm thu phí đường bộ theo đúng quy định, buộc phải tổ chức tập huấn nghiệp vụ hoặc tổ chức khám sức khỏe định kỳ… Quá trình quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì công trình đường bộ cho thấy các tổ chức có công trình hạ tầng kỹ thuật sử dụng chung với đường bộ khi lắp đặt công trình hạ tầng kỹ thuật sử dụng chung với đường bộ không bố trí dấu hiệu nhận biết của mình. Điều này đã gây cản trở cho việc quản lý, vận hành, khai thác đường bộ hiệu quả, an toàn.

Nhiều trường hợp xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật sử dụng chung với đường bộ trong phạm vi hành lang an toàn đường bộ không đúng với nội dung văn bản được chấp thuận, giấy phép thi công, hoặc quá trình vận hành, khai thác này gây ảnh hưởng đến an toàn công trình đường bộ, an toàn giao thông đường bộ mà chưa có chế tài xử lý vi phạm hành chính. Điều này đã phần nào làm ảnh hưởng đến công tác bảo trì, bảo vệ công trình đường bộ.

Kinh doanh dịch vụ đào tạo thẩm tra viên, kinh doanh dịch vụ thẩm tra an toàn giao thông đường bộ là ngành nghề kinh doanh có điều kiện theo quy định của Luật Giao thông đường bộ, Luật Đầu tư. Tuy nhiên, với các hành vi vi phạm quy định về trang thiết bị, số lượng giáo viên, điều kiện giáo viên, tuyển sinh không đủ điều kiện tiêu chuẩn, không có kế hoạch đào tạo và danh sách học viên; hoặc sử dụng người không có chứng chỉ thẩm tra an toàn, không đáp ứng điều kiện về năng lực thẩm tra mà chưa đến mức bị thu hồi giấy chứng nhận, đều chưa có khung pháp lý cho việc xử phạt vi phạm hành chính.

Nghị định đã có quy định về việc xử phạt hành vi không hoàn trả phần đường (gồm lòng đường, lề đường, hè phố - điểm d khoản 2 Điều 13) nhưng chưa có quy định về việc xử phạt đối với hành vi di dời công trình khi ảnh hưởng đến an toàn giao thông đường bộ, an toàn công trình đường bộ mà không có biện pháp khắc phục; hoặc hành vi vi phạm không xây dựng công trình đường bộ bồi hoàn, thay thế cho phần công trình đường bộ bị ảnh hưởng là nội dung cần được xem xét để có chế tài xử lý nhằm bảo vệ công trình kết cấu hạ tầng đường bộ.

Thanh toán tiền sử dụng đường bộ theo hình thức điện tử không dừng là một xu hướng tất yếu trong quá trình ứng dụng khoa học công nghệ vào quá trình vận hành, khai thác đường bộ. Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đường bộ đã có quy định cho hành vi vi phạm điều khiển xe không đủ điều kiện để thu phí theo hình thức điện tử tự động không dừng (Điều 5), không trả tiền sử dụng dịch vụ đường bộ (Điều 15). Tuy nhiên, các quy định này chưa bao quát hết hành vi phá hủy, làm giả, can thiệp nội dung thẻ đầu cuối, hoặc lợi dụng lỗi hệ thống mạng máy tính trong hoạt động thanh toán điện tử, không thực hiện đúng quy trình quản lý, vận hành các trạm thu phí không dừng gây ùn tắc, không thực hiện việc kết nối, chia sẻ dữ liệu phục vụ công tác quản lý nhà nước.

Hoạt động kinh doanh vận tải, hoạt động vận tải nội bộ, hoạt động kinh doanh dịch vụ cho thuê phương tiện đang ngày càng phát triển theo nhu cầu phát triển của thị trường, bên cạnh đó, khung pháp lý cho các hoạt động này cũng đã được sửa đổi, bổ sung theo quy định mới của Luật Đường bộ và các văn bản hướng dẫn.

Vì vậy, nhiều hành vi xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực vận tải đường bộ đã không còn phù hợp với quy định của pháp luật về nội dung, hoặc có nhiều hành vi vi phạm về xử phạt vi phạm hành chính chưa được quy định trong Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đường bộ hiện hành. Luật Đường bộ năm 2024 và các văn bản hướng dẫn chi tiết Luật Đường bộ được ban hành và có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2025 có nhiều nội dung quy định mới trong công tác đào tạo, thẩm tra an toàn giao thông đường bộ, trạm thu phí đường bộ.

Bên cạnh đó, các quy định về đầu tư xây dựng, quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì, bảo vệ kết cấu hạ tầng đường bộ đều có sự thay đổi về phương thức và nội dung quản lý. Vì vậy, các hành vi vi phạm trong Nghị định số 100 đều đã xuất hiện các hành vi xử phạt vi phạm hành chính không tương thích với pháp luật về nội dung. Việc thay đổi cơ cấu, bộ máy tổ chức của Chính phủ, chính quyền địa phương theo mô hình địa phương hai cấp cũng đã dẫn đến thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đường bộ không còn phù hợp.

Sớm sửa đổi Nghị định 100

Cũng theo Bộ Xây dựng, hiện nay Luật Đường bộ và Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ đã được Quốc hội thông qua, có hiệu lực từ ngày 01/01/2025 với nhiều nội dung mới. Do vậy, cần thiết phải rà soát, xây dựng Nghị định mới về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đường bộ nhằm đảm bảo tính thống nhất với Luật Đường bộ, Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ và các văn bản hướng dẫn trong lĩnh vực giao thông đường bộ. Do đó khi sửa đổi cần tập trung vào một số nội dung sau:

Bổ sung các hành vi vi phạm xử phạt hành chính mới để đảm bảo thống nhất, đồng bộ với hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực đường bộ như: Luật Đường bộ năm 2024, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính, Nghị định số 165/2024/NĐ-CP ngày 26/12/2024 quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Đường bộ và Điều 77 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ; Nghị định số 158/2024/NĐ-CP ngày 18/12/2024 của Chính phủ quy định về hoạt động vận tải đường bộ; Nghị định số 119/2024/NĐCP ngày 30/9/2024 của Chính phủ quy định về thanh toán điện tử giao thông đường bộ; Nghị định số 68/2025/NĐ-CP ngày 18/3/2025 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 118/2021/NĐ-CP ngày 23/12/2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính; Nghị định số 189/2024/NĐ-CP ngày 01/7/2025 của Chính phủ quy định chi tiết Luật Xử lý vi phạm hành chính về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính.

Quy định về thủ tục xử phạt và thẩm quyền xử phạt của các chức danh theo quy định Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính: Công an nhân dân; Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp; Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam, Giám đốc sở Xây dựng, Trưởng đoàn kiểm tra chuyên ngành và thủ trưởng cơ quan quản lý đường bộ khu vực thuộc Cục Đường bộ Việt Nam.

Tăng cường trang thiết bị, biên chế, chế độ cho người thực thi công vụ; trong đó có trang thiết bị, điều kiện vật chất để tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin.

Các Bộ, ngành theo chức năng, nhiệm vụ được giao thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ để nâng cao kiến thức, kỹ năng áp dụng pháp luật về xử lý vi phạm hành chính cho cán bộ, công chức làm công tác quản lý nhà nước về xử lý vi phạm hành chính và người có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính. Tăng cường phối hợp xây dựng và thực hiện đồng bộ việc ứng dụng công nghệ số, cơ chế liên thông trong chia sẻ thông tin, dữ liệu phục vụ công tác kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính.