Gỡ "nút thắt" hạ tầng trạm sạc xe điện - Kỳ 2: Thiếu quy hoạch khó thu hút đầu tư

Nhiều hãng xe điện, chỉ VinFast có trạm sạc

Nếu như ô tô sử dụng động cơ đốt trong dễ dàng trong việc tiếp nhiên liệu với lợi thế nhiều cây xăng, thời gian chờ đợi ngắn, chỉ cần làm tốt việc đưa sản phẩm đến tay người dùng... thì xe điện cần nhiều hơn thế. Ngoài sản phẩm tốt thì xe điện cần phải có hạ tầng trạm sạc công cộng với độ phủ tốt, liên tục cập nhật phần mềm. Do đó, không có khái niệm "mua đứt, bán đoạn" mà xe điện luôn phải có chính sách và dịch vụ hậu mãi tốt.

Không chỉ xe điện gia đình mà lượng xe kinh doanh dịch vụ trên thị trường hiện nay vô cùng lớn với các hãng taxi như Xanh SM, Lado, Grab, Be…, điều này khiến hạ tầng trạm sạc ở những thành phố lớn Hà Nội hay TP.HCM thường xuyên quá tải.

"Trạm sạc VinFast ở Hà Nội vẫn còn khá ít và chủ yếu ở các khu đô thị của VinGroup cách trung tâm xa. Nhà tôi ở Cầu Giấy, mỗi lần đi sạc gần thì sẽ phải chờ khoảng 20 - 30 phút mới đến lượt, còn muốn không phải chờ đợi sẽ phải đi sang tận VinSmart City", chị Quỳnh Anh - người dùng xe điện VinFast VF3 chia sẻ.

Thực tế, hiện chỉ có duy nhất VinFast đầu tư trạm sạc nhanh công cộng thông qua công ty con là V-Green. Trong khoảng 2 năm đầu (từ 2022), số lượng trạm sạc "mọc lên như nấm" với mục tiêu 150.000 cổng sạc trên toàn quốc, nhưng chỉ phục vụ xe VinFast.

Trái ngược VinFast, các hãng xe Trung Quốc tại thị trường Việt Nam phụ thuộc hoàn toàn vào trạm sạc bên thứ ba hoặc khách hàng phải sạc tại nhà. Ngay cả hãng xe điện lớn nhất Trung Quốc thời điểm hiện tại cũng hoàn toàn không có kế hoạch đầu tư trạm sạc ở Việt Nam, thậm chí còn chuyển hướng kinh doanh sang xe hybrid.

Theo ông Võ Minh Lực - CEO BYD Việt Nam, BYD sẽ không đầu tư hạ tầng trạm sạc điện công cộng mà phụ thuộc vào bên thứ ba. Khách hàng mua xe sẽ được tặng kèm bộ sạc tại nhà.

Tương tự là Aion, Geely, Haima… cũng không có kế hoạch xây dựng trạm sạc tại Việt Nam. Nguyên nhân là bởi chi phí đầu tư quá lớn, chưa có sự hỗ trợ từ chính sách và lượng xe bán ra chưa đủ thuyết phục để bù chi phí đầu tư. Do đó, ngoài VinFast, tất cả các hãng xe điện khác đều đang phụ thuộc trạm sạc vào bên thứ ba.

Đến thời điểm hiện tại, số lượng trạm sạc của các bên thứ ba ở Việt Nam chủ yếu ở Hà Nội, TP.HCM với số lượng "đếm trên đầu ngón tay". Ngoài ra, giá thành mà người dùng phải bỏ ra để sạc sẽ vào gần 10.000 đồng/kW, cao gần gấp 3 lần mức 3.800 đồng/kW mà VinFast áp dụng.

Chuyên gia xe Nguyễn Thanh Hải cho rằng, các hãng xe điện Trung Quốc gặp khó ở Việt Nam đến từ trạm sạc. "Khác với xe xăng, xe điện bị giới hạn bởi quãng đường di chuyển mỗi lần sạc nên đi đâu người dùng cũng cần tính toán kỹ lưỡng. Không thể đi vài trăm kilomet rồi đợi chục tiếng để sạc chậm được, phải có trạm sạc nhanh mới giúp người dân không ngại dùng xe điện. Ở Trung Quốc, xe điện phát triển nhờ nhiều chính sách hỗ trợ", anh Hải đánh giá.

Rõ ràng, người Việt muốn chuyển đổi phương tiện "xanh" thì VinFast vẫn là lựa chọn số 1 khi trạm sạc có độ phủ rộng khắp, chính sách hậu mãi tốt. Trong khi đó, chọn xe Trung Quốc hay một hãng xe nào khác ngoài lãnh thổ vẫn phải đánh đổi bởi trạm sạc, tương lai bất định khi có thể rút khỏi Việt Nam bất cứ lúc nào.

Cần có quy hoạch để thống nhất, đồng bộ trong phát triển trạm sạc

Muốn người dân chuyển đổi phương tiện xanh, sử dụng xe thuần điện thì trạm sạc chính là yếu tố tiên quyết. Ở Việt Nam, hệ thống trạm sạc của VinFast hiện có độ phủ tốt. Tuy nhiên, với lượng xe bán ra lớn như hiện tại thì số lượng trạm sạc ở những thành phố lớn chưa đáp ứng được nhu cầu người dùng, nhất là sắp tới xuất hiện thêm các loại xe kinh doanh vận tải taxi và xe tải VAN.

Theo VinFast, ngay từ khi chuyển hướng sang phát triển xe điện, hãng đã quy hoạch hệ thống trạm sạc để đáp ứng nhu cầu, tốc độ phát triển của lượng xe bán ra. Theo quy hoạch, trong thành phố, mỗi trạm sạc cách nhau 2,5 km và trên quốc lộ khoảng cách này là 50 - 55 km. Dù không tiết lộ con số chính xác nhưng số lượng trạm sạc của VinFast hiện nay được phân bố khá dày, đặc biệt trên các tuyến quốc lộ hay ở các tỉnh lẻ.

"Gia đình tôi vừa có chuyến xuyên Việt bằng xe điện VinFast VF3 và thật đáng kinh ngạc với hệ thống trạm sạc của VinFast, gần như mọi nơi đều có. Ngay cả khi đi vào điểm cực Tây A Pa Chải (tỉnh Điện Biên), trạm sạc chỉ cách biên giới 35 km, đến tận mũi Cà Mau thì khoảng cách trạm sạc cũng chỉ 30 km. Ngay cả khi ra đảo Phú Quốc, trạm sạc cũng luôn sẵn sàng phục vụ nên dù xe VF3 chỉ đi được 200 km/lần sạc nhưng nhà tôi hoàn toàn không lo lắng gì", chị Quỳnh Anh chia sẻ.

Tuy nhiên, ở những thành phố lớn như Hà Nội hay TP.HCM, với lượng xe điện lớn thì trạm sạc của VinFast chưa đủ để đáp ứng. Điều này dẫn đến việc khi đi sạc người dùng thường phải xếp hàng chờ đợi, đặc biệt ở khu vực trung tâm.

Để giải quyết tình trạng quá tải trạm sạc ở các trung tâm thành phố lớn, song song với việc tự phát triển, V-Green đã triển khai chính sách nhượng quyền trạm sạc VinFast, cam kết doanh thu 750 đồng/kWh trong vòng 10 năm. Nhờ đó, lượng trạm sạc nhượng quyền VinFast đã có độ phủ tốt hơn khi nhiều nơi người dân bắt đầu đầu tư kinh doanh trạm sạc, thậm chí là lắp đặt tại nhà.

Ở Việt Nam hiện vẫn chưa có quy hoạch trạm sạc xe điện, dẫn đến việc "mạnh ai nấy làm", khó thu hút đầu tư. PGS.TS Đàm Hoàng Phúc - Giám đốc Chương trình đào tạo kỹ thuật ô tô, Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng việc không có quy hoạch trạm sạc dẫn đến nhiều bất cập.

"Đến thời điểm hiện tại, Việt Nam vẫn chưa có quy hoạch trạm sạc xe điện dù tốc độ phát triển nhanh về số lượng. Điều này khiến các doanh nghiệp chưa dám đầu tư trạm sạc bởi không nắm rõ số lượng để phân bổ đầu tư hợp lý và xác định được nhu cầu thực tế tại các khu vực. Hệ quả, nơi nhu cầu lớn lại ít trạm sạc và ngược lại. Như vậy, chỉ khi có quy hoạch, Nhà nước, doanh nghiệp mới xác định được mạng lưới hạ tầng cần để cấp điện. Từ đó, ngành Điện sẽ lên kế hoạch chuẩn bị, dự trù cho việc phân bổ", ông Phúc phân tích.

Được biết, trong hệ thống tiêu chuẩn quốc gia Việt Nam chưa có quy chuẩn đối với hệ thống trạm sạc xe điện. Điều này dẫn đến việc chưa có quy hoạch trạm sạc điện, dẫn đến chưa có sự thống nhất, đồng bộ trong phát triển trạm sạc của các doanh nghiệp trên cả nước.

Trong khi đó, hiện nay Chính phủ vẫn chưa có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong việc phát triển trạm sạc. Vì vậy, hãng nào muốn bán được xe phải tự làm trạm sạc và VinFast là điển hình ở Việt Nam khi phải bỏ ra hàng chục triệu USD để phát triển hạ tầng trạm sạc.

Việc bỏ ra chi phí lớn để đầu tư trạm sạc nên người đứng đầu VinFast khẳng định chưa nghĩ đến việc chia sẻ cho các hãng khác dùng chung ít nhất trong vòng 10 năm tới. Điều này đồng nghĩa, người dùng vẫn gặp khó trong việc tiếp cận nhiều hãng xe điện, trở ngại trong việc sạc nên xe điện vẫn chưa thật sự được phổ cập rộng rãi đến mọi tầng lớp người dân Việt Nam.

Không có chính sách hỗ trợ khiến các hãng xe điện khác không có ý định phát triển trạm sạc và người dân e dè khi chuyển đổi sang phương tiện xanh dù biết rằng chi phí sử dụng xe điện rẻ hơn nhiều so với xe động cơ đốt trong truyền thống.

Chỉ khi có chính sách hỗ trợ, "nút thắt" trạm sạc mới được tháo gỡ để người dân hiểu - tin - dùng xe điện, giúp Việt Nam sớm đạt mục tiêu Net Zero theo cam kết với cộng đồng quốc tế.