Khoa học công nghệ và chuyển đổi số là đồng lực để ngành Xây dựng bứt phá

Ngành Xây dựng đã có những bước tiến vượt bậc nhờ công nghệ

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Bộ trưởng Trần Hồng Minh nhấn mạnh, Nghị quyết số 57-NQ/TW, cùng với Nghị quyết số 71/NQ-CP, được ban hành trong một thời điểm đặc biệt, khi KHCN và chuyển đổi số đã trở thành xu thế toàn cầu, là yếu tố quyết định sự phát triển nhanh, bền vững của mỗi quốc gia.

Đối với ngành Xây dựng, Nghị quyết càng có ý nghĩa to lớn khi chúng ta đang đứng trước những thách thức lớn: Hạ tầng kỹ thuật cần hiện đại hóa mạnh mẽ hơn, tốc độ đô thị hóa ngày càng cao, yêu cầu phát triển xanh - thông minh - bền vững ngày càng cấp thiết. Rõ ràng, mô hình quản lý truyền thống và cách làm thủ công không còn phù hợp; muốn nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và hội nhập sâu rộng, chúng ta phải lấy KHCN ĐMST&CĐS làm nền tảng.

Bộ trưởng Trần Hồng Minh chia sẻ, ngành Xây dựng đã có những bước tiến dài từ những công trình đá cổ xưa đến những thành phố với các chức năng thông minh được hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo (AI). Thế kỷ XXI với những tiến bộ công nghệ hiện đại như: Thiết kế hỗ trợ máy tính (CAD), Mô hình thông tin xây dựng (BIM), Hệ thống thông tin địa lý (GIS)... đã cách mạng hóa công tác quy hoạch và xây dựng cho phép thu thập, lưu trữ, quản lý, phân tích và hiển thị dữ liệu không gian địa lý, mô hình hóa chính xác và phối hợp xây dựng dự án tốt hơn. Thập kỷ qua, xây dựng xanh đã trở thành ưu tiên hàng đầu, vật liệu thân thiện với môi trường và thiết kế tiết kiệm năng lượng đang ngày càng được ưa chuộng. Xu hướng tương lai sẽ là áp dụng AI và tự động hóa để hợp lý hóa quản lý dự án và giảm thiểu sai sót xây dựng, nâng cao hiệu quả hoạt động xây dựng, Bộ trưởng Trần Hồng Minh nhấn mạnh.

Ở tất cả các quốc gia, ngành Xây dựng đã và vẫn sẽ là ngành tạo ra tài sản (ở dạng vật thể) và tạo ra tác động kinh tế - xã hội cụ thể nhất, dễ cảm nhận nhất: Đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra đô thị, khu định cư với nhà ở và cơ sở hạ tầng bền vững cho người dân; tạo ra các hạ tầng kinh tế khác như đường giao thông, sân bay, cảng biển, khu công nghiệp…

Bộ trưởng Trần Hồng Minh chỉ ra, công nghiệp hóa là con đường ngắn nhất để tạo ra tăng trưởng kinh tế bền vững và có thể đi đến thịnh vượng. Đối với Việt Nam cũng như các quốc gia khác, trong từng giai đoạn, việc xác định được tầm nhìn, hướng đi và mô hình phát triển luôn là ưu tiên hàng đầu. Căn cứ năng lực hiện trạng cũng như tiềm năng của Việt Nam thì lĩnh vực xây dựng (xây dựng và giao thông) là lĩnh vực có thể bước vào giai đoạn công nghiệp hóa thuận lợi hơn, hiệu quả hơn so với các lĩnh vực sản xuất khác. Thành công của các doanh nghiệp Việt Nam trong sản xuất vật liệu xây dựng (xi măng, bê tông đúc sẵn, thép, vật liệu ốp lát, kính xây dựng…), làm chủ công nghệ thi công các công trình dân dụng và công trình giao thông quy mô lớn, làm chủ công nghệ đóng tàu... là nền tảng để cho hiện đại hóa ngành Xây dựng.

Đồng thời, Bộ trưởng Trần Hồng Minh cũng gợi mở và đề nghị các đại biểu tập trung trao đổi, thảo luận, chia sẻ các giải pháp ưu tiên, mang tính đột phá, trong đó nhấn mạnh:

Một là, khắc phục triệt để những điểm nghẽn về thể chế; rà soát, sửa đổi, bổ sung quy định để tháo gỡ khó khăn, đơn giản hóa thủ tục, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động KHCN, ĐMST&CĐS trong Ngành.

Hai là, xác định và ưu tiên triển khai các chương trình, nhiệm vụ KHCN, ĐMST&CĐS có tiềm năng, có tính lan tỏa, có khả năng ứng dụng và thương mại hóa cao trong giai đoạn 2025 - 2030.

Ba là, chú trọng phát triển nguồn nhân lực KHCN, ĐMST&CĐS, yếu tố quyết định sự thành công; đồng thời hoàn thiện cơ chế, chính sách để thu hút chuyên gia, trí thức giỏi trong nước và quốc tế.

Bốn là, thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện trong toàn ngành; từ xây dựng văn bản pháp luật, quy chuẩn, tiêu chuẩn cho tới quản lý dự án, thiết kế, thi công, nghiệm thu và vận hành… tất cả đều phải được số hóa, minh bạch, kết nối và truy xuất toàn diện.

Tháo gỡ những điểm nghẽn, tạo động lực thúc đẩy phát triển

Báo cáo tại Hội nghị, ông Lê Trung Thành - Vụ trưởng Vụ KHCN Môi trường và Vật liệu xây dựng cho biết, phát triển KHCN là xu thế tất yếu phù hợp với quy luật phát triển của nhân loại, là yêu cầu không thể thiếu để bảo đảm sự phát triển nhanh và bền vững của mỗi quốc gia. Nhận thức rõ vai trò, tầm quan trọng của KHCN trong sự nghiệp phát triển đất nước, ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW "Về đột phá phát triển KHCN, ĐMST&CĐS". Đây là Nghị quyết quan trọng, đánh dấu bước chuyển mình mạnh mẽ trong chiến lược phát triển KHCN nhằm tháo gỡ những điểm nghẽn, tạo động lực thúc đẩy sự phát triển toàn diện của đất nước.

Để triển khai Nghị quyết, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 71/NQ-CP ngày 01/04/2025: Sửa đổi, bổ sung cập nhật Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, ĐMST&CĐS quốc gia. Mục tiêu của Chương trình nhằm tổ chức thể chế hóa và thực hiện đầy đủ các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp đã đề ra trong Nghị quyết số 57-NQ/TW ; đồng thời, xác định nhiệm vụ cụ thể để các bộ, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch hành động, tổ chức triển khai, kiểm tra, giám sát, đánh giá việc thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW, hiện thực hóa mục tiêu đưa KHCN, ĐMST&CĐS quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.

Theo ông Lê Trung Thành, đối với Bộ Xây dựng, Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị quyết số 71/NQ-CP được coi là kim chỉ nam cho quá trình hiện đại hóa toàn diện ngành xây dựng và giao thông vận tải. Bộ trưởng trực tiếp làm Trưởng Ban Chỉ đạo về phát triển KHCN, ĐMST&CĐS; đồng thời để triển khai, thực hiện các nhiệm vụ, mục tiêu Nghị quyết 57 -NQ/TW cũng như Chương trình hành động Chính phủ đã đặt ra, Bộ Xây dựng ban hành Quyết định số 462/QĐ-BXD ngày 21/4/2025 về Kế hoạch hành động của Bộ Xây dựng thực hiện các nghị quyết và phổ biến đến các đơn vị; ban hành 07 Quyết định; 01 Nghị quyết chuyên đề và các văn bản đôn đốc, chỉ đạo về công tác phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06…

Tại Hội nghị, các đơn vị đã trình bày các tham luận như: Tình hình chuyển đổi số của ngành Xây dựng - Trung tâm Công nghệ thông tin; Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực Giao thông thông minh và xây dựng, quản lý pháp luật - Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel); Ứng dụng BIM trong ngành Xây dựng và Giao thông - Công ty CP Tư vấn Thiết kế Cảng - Kỹ thuật biển (PortCoast); GIS - Công nghệ nền tảng cho chuyển đổi số và phát triển đô thị thông minh - Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT); Chuyển đổi xanh trong phương tiện giao thông: Xu hướng công nghệ và tiềm năng ứng dụng hướng tới Net Zero 2050 tại Việt Nam - Trường Đại học Công nghệ GTVT; Ứng dụng KHCN, ĐMST&CĐS trong lĩnh vực tư vấn thiết kế công trình giao thông - Tổng Công ty Tư vấn Thiết kế Giao thông vận tải (TEDI); Công nghệ cầu đường sắt tốc độ cao của Trung Quốc - Tập đoàn Đường sắt Trung Quốc…

Hội nghị cũng đã tập trung thảo luận về kết quả triển khai các nhóm vấn đề quan trọng như: Nâng cao nhận thức, đột phá về đổi mới tư duy, xác định quyết tâm chính trị mạnh mẽ, quyết liệt lãnh đạo, chỉ đạo, tạo xung lực mới, khí thế mới trong toàn xã hội về phát triển KHCN, ĐMST&CĐS quốc gia; Khẩn trương, quyết liệt hoàn thiện thể chế; xoá bỏ mọi tư tưởng, quan niệm, rào cản đang cản trở sự phát triển; đưa thể chế thành một lợi thế cạnh tranh trong phát triển KHCN, ĐMST&CĐS; Tăng cường đầu tư, hoàn thiện hạ tầng cho KHCN, ĐMST&CĐS quốc gia; Phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển KHCN, ĐMST&CĐS quốc gia; Đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng KHCN, ĐMST&CĐS trong hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị; nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia, hiệu lực quản lý nhà nước trên các lĩnh vực, bảo đảm quốc phòng và an ninh; Thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong doanh nghiệp; Tăng cường hợp tác quốc tế trong phát triển KHCN, ĐMST&CĐS.

Bên cạnh đó, Hội nghị cũng là dịp để tổng kết, đánh giá kết quả hoạt động, nghiên cứu, ứng dụng KHCN, ĐMST&CĐS của Bộ Xây dựng trong thời gian qua, cụ thể là về các lĩnh vực: Công nghệ xây dựng (khảo sát, thiết kế, thi công, nghiệm thu, quản lý bảo trì vận hành khai thác) các công trình giao thông và xây dựng dân dụng, công nghiệp; Vật liệu xây dựng; Công nghiệp GTVT và xây dựng (đường sắt, đường thuỷ, hàng hải, đường bộ, hàng không); Môi trường; Quy hoạch, phát triển đô thị, hạ tầng kỹ thuật, kiến trúc xây dựng công trình…

Tập trung mọi nguồn lực KHCN, ĐMST&CĐS

Định hướng triển khai hoạt động KHCN, ĐMST&CĐS thời gian tới, Bộ trưởng Trần Hồng Minh giao các tổ chức KHCN, đơn vị chuyên môn, doanh nghiệp... trong Ngành tập trung nguồn lực, kinh phí KHCN vào các đề tài nghiên cứu "giải mã công nghệ" và "Việt Nam hoá" các công nghệ chuyên ngành đã được triển khai tại các quốc gia phát triển để nhanh chóng đưa vào ứng dụng thực tiễn tại Việt Nam như: Nghiên cứu các giải pháp KHCN, ĐMST&CĐS để phát triển đô thị thông minh; Nghiên cứu các giải pháp KHCN, ĐMST&CĐS để phát triển hệ thống giao thông thông minh; Nghiên cứu xây dựng bản đồ địa chất tại các đô thị để phục vụ công tác thiết kế, xây dựng công trình; Nghiên cứu ứng dụng mô hình BIM và trí tuệ nhân tạo (AI) để khảo sát, thiết kế, thi công, nghiệm thu và vận hành công trình xây dựng dân dụng và công nghiệp; Nghiên cứu ứng dụng mô hình BIM và trí tuệ nhân tạo (AI) để khảo sát, thiết kế, thi công, nghiệm thu và vận hành công trình xây dựng giao thông; Nghiên cứu các giải pháp KHCN, ĐMST&CĐS để phát triển phương tiện GTVT theo mô hình phát thải thấp và chuyển đổi năng lượng xanh trong GTVT; Nghiên cứu từng bước tiếp nhận chuyển giao công nghệ, quản lý khai thác và bảo trì đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị Nghiên cứu các giải pháp KHCN, ĐMST&CĐS để phát triển các loại vật liệu thay thế cát xây dựng, cát san lấp công trình và làm móng đường bộ cao tốc; Nghiên cứu áp dụng các giải pháp KHCN, ĐMST&CĐS để rút ngắn thời gian gia tải chờ lún, đẩy nhanh tiến độ thi công các công trình đường bộ cao tốc; Nghiên cứu ứng dụng thiết bị bay không người lái (Drone) và trí tuệ nhân tạo (AI) trong khảo sát, dự báo và ứng phó thiên tai đối với hạ tầng giao thông đường bộ Việt Nam; Nghiên cứu các giải pháp KHCN, ĐMST&CĐS để chuyển đổi sử dụng điện, năng lượng xanh hoặc các biện pháp tương đương đối với tàu biển và phương tiện thủy nội địa; Nghiên cứu các giải pháp KHCN, ĐMST&CĐS để xử lý rác thải, nước thải đô thị và nông thôn.

Đồng thời, Bộ trưởng Trần Hồng Minh đề nghị các đơn vị tăng cường các hoạt động KHCN, ĐMST&CĐS thường xuyên, liên tục, hàng tháng có báo cáo tổng hợp thông tin, kết quả "giải mã công nghệ" và "Việt Nam hoá" đối với các công nghệ lĩnh vực chuyên ngành của mình và gửi về Bộ Xây dựng, hàng tháng có báo cáo tổng hợp thông tin, kết quả về CĐS lĩnh vực chuyên ngành của mình và gửi về Bộ Xây dựng. Tăng cường làm việc với các cơ sở nghiên cứu KHCN, các doanh nghiệp mạnh trong lĩnh vực xây dựng và GTVT trong nước và quốc tế để xây dựng các đề xuất giải quyết các bài toán lớn về đột phá phát triển KHCN, ĐMST&CĐS.